โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์

              1.  ส่วนที่ห่อหุ้มเซลล์ 

ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ ผนังเซลล์ และเยื่อหุ้มเซลล์

         1.1  ผนังเซลล์ (cell wall) เป็นผนังแข็งแรงอยู่ชั้นนอกสุด มีลักษณะเป็นรูพรุนยอมให้สารผ่านเข้าออกได้สะดวกประกอบขึ้นจากสารเซลลูโลส (cellulose) เป็นสำคัญ ช่วยให้เซลล์พืชแข็งแรงทนทานอยู่ได้นานนับปี แม้ว่าเซลล์อาจตายไปแล้วก็ตาม และถ้านาเซลล์พืชแก่ๆไปแช่ในน้ากลั่น เซลล์ก็จะไม่แตก เพราะผนังเซลล์มีแรงต้านสูง ส่วนเซลล์ของสัตว์ไม่มีผนังเซลล์แต่เซลล์สัตว์บางชนิดอาจมีสารเคลือบเยื่อหุ้มเซลล์ได้ ซึ่งมีลักษณะแตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิดของเซลล์นั้นๆ ตัวอย่างเช่น เปลือกกุ้ง กระดองปู มีสารเคลือบพวกไกลโคโปรตีน (glycoprotein) เซลล์ของพวกไดอะตอม มีสารเคลือบเป็นพวกซิลิกา สารเคลือบเหล่นนี้มีประโยชน์ทาให้เซลล์คงรูปร่างได้

        1.2 เยื่อหุ้มเซลล์ (cell membrane หรือ plasma membrane) อยู่ถัดจากผนังเซลล์เข้ามา มีลักษณะเป็นเยื่อบาง ๆ เหนียว ประกอบด้วยสารประเภทไขมันและโปรตีน รวมกัน เรียกว่า ไลโพโปรตีนเยื่อหุ้มเซลล์มีรูเล็กๆสามารถจากัดขนาดของสารที่ผ่านเข้าออกได้ จึงมีสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่านซึ่งสารขนาดเล็กผ่านได้ ส่วนสารขนาดใหญ่ผ่านไม่ได้เป็นตัวควบคุมปริมาณและชนิดของสารบางอย่างเช่น อาหาร อากาศ และสารละลายเกลือแร่ต่างๆ และยังแสดงขอบเขตของเซลล์และห่อหุ้มส่วนประกอบในเซลล์

        2.ไซโทรพลาซึม(cytoplasm)

ประกอบด้วยของเหลวซึ่งเป็นสารประกอบหลายชนิดรวมทั้งอวัยวะของเซลล์หรือออร์แกเนลล์(organelle) ต่าง ๆ ซึ่งมีหน้าที่แตกต่างกัน ที่สาคัญ ได้แก่

    - ไมโทคอนเดรีย (mitochondria) มีหน้าที่เผาผลาญอาหารเพื่อสร้างพลังงานATPให้แก่เซลล์(การหายใจของเซลล์)พบมากในเซลล์กล้ามเนื้อ เซลล์ประสาท และเซลล์ที่ทาหน้าที่เกี่ยวกับสิ่งขับถ่าย

            - ไลโซโซม( lysosomes) มีลักษณะคล้ายถุงเล็ก ๆ ภายในมีเอนไซม์สาหรับย่อยสารต่าง ๆ เช่น คาร์โบไฮเดรต ไขมัน โปรตีน ฟอสโฟไลพิด และสิ่งที่เซลล์ไม่ต้องกัน

     - ร่างแหเอนโดพลาซึมหรือเอนโดพลาสมิกเรติคิวลัม (endoplasmic reticulum) ทาหน้าที่ขนส่งลาเลียงสิ่งต่าง ๆ ภายในเซลล์ไปยังเซลล์ข้างเคียง

             - กอลจิคอมเพลกซ์ ( golgi complex) หรือกอจิบอดี (golgi bodies) ทาหน้าที่สะสมโปรตีนเพื่ออัดแน่นส่งออกนอกเซลล์

         - คลอโรพลาสต์(chloroplast)พบเฉพาะในเซลล์พืทำหน้าที่สังเคราะห์ด้วยแสง เนื่องจากเป็นที่อยู่ของคลอโรฟิลล์ (chlorophyll)

             - ไรโบโซม( ribosome) ทาหน้าที่สังเคราะห์โปรตีนในเซลล์

            - เซนทริโอล (centriole) พบเฉพาะในเซลล์สัตว์ ทาหน้าที่ช่วยในการแบ่งเซลล์และการเคลื่อนที่ของโครโมโซมของสัตว์

           - แวคิวโอล (vacuole) พบในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ มีขนาดใหญ่มากในเซลล์พืช ทาหน้าที่เก็บอาหารของเสีย และเป็นที่พักอาหารก่อนเข้าสู่ไซโทพลาซึม

            3.  นิวเคลียส (nucleus)

เป็นส่วนที่สาคัญของเซลล์โดยทั่วไปเซลล์จะมี1 นิวเคลียสยกเว้นในเซลล์บางชนิด เช่น เซลล์พารามีเซียมมี 2 นิวเคลียส เป็นต้นนิวเคลียสเป็นโครงสร้างของเซลล์ที่เด่นชัดมากอาจจะอยู่ตรงกลางเซลล์หรือค่อนไปข้างใดข้างหนึ่งของเซลล์มีลักษณะเป็นรูปทรงกลมหรือรูปไข่นิวเคลียสประกอบด้วยโครงสร้าง2ส่วนคือ

         3.1 เยื่อหุ้มนิวเคลียส (nuclear membrane) เป็นเยื่อหุ้ม 2 ชั้น มีรูอยู่มากมายที่เรียกว่า นิวเคลียร์พอร์ (nuclear pores) ทาหน้าที่เป็นทางติดต่อกับร่างแหเอนโดพลาซึม เพื่อแลกเปลี่ยนสารระหว่างนิวเคลียสกับไซโทพลาซึม

               3.2   สารในนิวเคลียส (nucleoplasm) เป็นส่วนที่อยู่ภายในนิวเคลียสทาหน้าที่เป็นตัวกลางสาหรับเกิดปฏิกิริยาเคมีต่างๆประกอบด้วย นิวคลีโอลัส (nucleorus) ประกอบด้วยสาร RNA และ DNA เป็นส่วนใหญ่ ทาหน้าที่สร้างไรโบโซม โครมาทิน ( chromatin) เป็นเส้นใยเล็ก ๆ ยาว ๆ ขดไปมาเป็นร่างแห เมื่อหดตัวสั้น ๆ และหนาขึ้นเรียกว่า โครโมโซม (chromosome) ซึ่งประกอบด้วยโปรตีนและ DNA หรือที่เรียกว่า ยีน (Gene) และโปรตีนหลายชนิดบน DNA จะมีรหัสพันธุกรรมทาหน้าที่ควบคุมลักษณะต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิต นิวเคลียสมีหน้าที่เป็นศูนย์กลางในการควบคุมการถ่ายทอดลักษณะทาง พันธุกรรมจากพ่อแม่ไปสู่ลูกหลานและควบคุมกระบวนการทางานต่างๆ ของเซลล์ เช่น กระบวนการแบ่งเซลล์ การสังเคราะห์โปรตีน การสังเคราะห์เอนไซม์ เป็นต้น